Werelderfschuld
 
Geschiedenis kan heel mooi zijn, maar ook heel pijnlijk. Vandaag is het 150 jaar geleden dat de slavernij werd afgeschaft. 'Keti Koti' heet deze dag in de Surinaamse gemeenschap: van slavernij tot vrijheid. Gisteren werd het in de kerken van de Evangelische Broederschap gevierd. Ik had een sterke behoefte om er bij te zijn. In de Bijlmer maakte ik de dienst van de Broedergemeente mee. Bijzonder om de Surinaamse bevrijdingsvreugde te voelen. Indrukwekkend was de lezing van psalm 126: 'Toen de Heere de gevangenen van Sion deed keren, waren we als mensen die dromen. Toen werd onze mond vervuld met lachen en onze tong met gejuich.' Fundamenteel was het Schriftgedeelte waarover werd gepreekt. Johannes 8 vers 31-38: 'Als dan de Zoon u vrijgemaakt heeft, zult u werkelijk vrij zijn.'

BESCHAAMD 
Maar eerst moest er nog puin geruimd worden. Men was blij met de verklaring van de Raad van kerken over het slavernijverleden, maar men had reden en behoefte om ook zelf met een verklaring te komen. Zeker, de zendelingen van de Broederschap hadden in vroeger tijden naar de tot slaaf gemaakten omgezien, ze met respect behandeld, hen vorming en verbeterde gezondheidszorg gebracht. Maar, 'zij was noch bereid noch in staat om de slavernij principieel in twijfel te trekken'. 'Wij staan beschaamd voor dit aspect van de geschiedenis als Broedergemeenten in Duitsland en Nederland en wij vragen de nakomelingen van de tot slaaf gemaakte zusters en broeders om vergeving en een nieuw begin.'

Een pijnlijke geschiedenis. De Raad van Kerken kwam enkele weken geleden al met een 'verantwoording van het slavernijverleden'. 'Als kerken weten we ons deel van dit schuldig verleden en moeten we vaststellen dat theologie in bepaalde omstandigheden gebruikt is om slavernij te rechtvaardigen.' Als we het bij grove pennenstreken houden, is geschiedenis niet erg bedreigend. Anders wordt het als we afdalen naar de feiten, de gebeurtenissen, de details. Dan kun je het knap benauwd krijgen. De historicus Leo Belai bracht in zijn boek 'Geschiedenis van de Amsterdamse slavenhandel' in kaart welke panden van de grachtengordel betrokken waren bij de slavenhandel en om hoeveel slaven het precies ging. Dan ga je wel anders kijken naar het werelderfgoed. Erger nog wordt het als je leest hoe beestachtig de slaven werden behandeld. Hoe hebben we dat allemaal kunnen doen?

GOEDPRATEN EN VERSTOPPEN 
Meestal is er veel tijd voor nodig voordat we de moed opbrengen om de werkelijkheid onder ogen te zien. Voordat we stoppen met goedpraten en verstoppen van de pijnlijke feiten. Schuld belijden is niet de sterkste kant van de mensheid. Ook nu lazen we weer 'ach, het is al zo lang geleden' en 'ik kan het onmogelijk als een persoonlijke schuld zien'. Maar die pijn van de vernedering wordt nog wel gevoeld. Nee, ik was er niet bij, maar er is ook nog zoiets als erfschuld. Iets dat we bij de geboorte meekrijgen, een ander soort werelderfgoed: werelderfschuld.