In een tijd van secularisatie en ontkerkelijking bracht het Nederlands Dagblad afgelopen jaar twee keer opvallend nieuws: de groei van het kerkbezoek in de steden New York en Londen. Dat roept de vraag op of hier sprake is van een trendbreuk. Groeit het kerkbezoek in de grote steden? Verslag van correspondenten uit diverse wereldsteden. Vandaag deel 3: Rome

‘Nee, wij zijn niet modern. We houden geen conferenties over seks. Eerder gaan we terug naar de basis. Proberen met eenvoudige taal en echte onderwerpen mensen te bereiken, een gemeenschap op te bouwen. Zo kan de kerk weer verder.’

Don Mauro De Paoli lacht verlegen. Hij heeft net de mis opgedragen en weer was het vol. Ondanks de veertig graden, wat de 41-jarige priester bij aanvang tot de opmerking verleidde dat ‘ook dat eindeloos blijven mekkeren over de hitte een zonde is. Betrek gewoon niet alles op jezelf.’ Het leverde gegniffel op vanachter de waaiers en vervolgens werd er met nog meer energie meegezongen en meegeklapt met het koor.
gebrandschilderde ramen

De parochie van San Bernardo da Chiaravalle ligt aan de oostrand van Rome. In de volkswijk Cento Celle, die vroeger een slechte naam had, maar de laatste tijd aan het opkrabbelen is. De kerk, een groot plat gebouw met moderne gebrandschilderde ramen en banken die in een halve cirkel rond het altaar staan, ligt langs de naar de communistische voorman genoemde weg Palmiro Togliatti. Voor de ingang worden watermeloenen verkocht, de dorstlessers van Rome.

Het kerkbezoek neemt ook in het centrum van het rooms-katholicisme al jaren af, maar ‘San Bernardo’ gaat tegen de trend in. ‘Je voelt je thuis, er wordt gesproken over problemen en kwesties waarmee je elke dag van doen hebt’, zegt de vijftigjarige onderwijzeres Laura Dusi, die van de andere kant van de stad is gekomen. De twee studenten Debora en Leonardo uit Cento Celle roemen de priesters, vooral Don Fabio, die tien jaar geleden hier begon. ‘Een man met vitale energie, je krijgt kracht, snapt opeens waar het om gaat in het leven’, zegt Leonardo vanonder rode dreadlocks.

Don Fabio is op pelgrimstocht, een essentieel onderdeel van de aanpak hier, zegt Don Mauro. De priester lijkt zelf nog verbaasd over het succes van ‘San Bernardo’. ‘Net drukt een man me driehonderd euro in de hand vanwege zijn net overleden moeder. Driehonderd euro, dat haal je niet op in een grote basiliek.’
geheim

Het ‘geheim’ schuilt volgens Don Mauro in het feit dat ‘mensen zich herkennen in de echte dingen’. ‘Vroeger was een mis alleen voor bediening van de sacramenten en voor degenen die aanwezig waren in de kerk. Wij gaan verder. Je moet geloof schenken en dan blijken velen geïnteresseerd. Mensen nodigen anderen uit eens te komen en die blijven. Het is nu zo dat hoogstens tien procent van de mensen uit deze parochie komt. De rest komt van elders, ook van buiten Rome.’

Cruciaal noemt Don Mauro de ‘groepen’ vrijwilligers die het pastorale werk ondersteunen. Sommige zijn praktisch van aard, zoals ‘Santa Marta’ die de kerk, het theater en de tuinen netjes houdt. Anderen richten zich op specifieke groepen als de ouders of jongeren. Veel succes hebben groepen die in heel Italië actief zijn zoals de ‘tien geboden’ en ‘Cammino Neocatecomunale’ die de meest elementaire zaken van het geloof – het Woord – op een toegankelijke manier bespreken. En veel mensen, ook degenen die zich hadden afgewend van de kerk, weer weten te interesseren voor de kerk.
zeer hoog

Volgens de socioloog Franco Garelli van de Universiteit van Turijn, die het meeste onderzoek heeft gedaan naar kerkbezoek in Italië, weerspiegelt het geval ‘San Bernardo’ een trend die sinds enkele jaren zichtbaar is. ‘Het percentage Italianen dat zegt te geloven in God en regelmatig bidt, blijft zeer hoog. Wat je ziet is dat mensen op zoek gaan naar plekken die vitaliteit en dynamiek uitstralen, meestal vanwege een inspirerende priester. Je gaat niet meer naar de mis omdat het moet, maar omdat het jouw keuze is. Dat impliceert dat mensen ook gaan zwerven.’

Het fenomeen doet zich vooral voor in de grote steden, waar het kerkbezoek volgens Garelli het meest is gedaald. Zo’n vijftien procent van de gelovigen bezoekt nog de mis, tegen landelijk 26 procent. Het kerkbezoek is ook in Italië sterk gedaald – het meest in Noord- en Centraal-Italië – maar sinds enkele jaren stabiel rond de 25 procent. ‘Er is een harde kern die blijft volhouden’, aldus Garelli.
afkalving

Specifieke cijfers over kerkbezoek in Rome (bijna duizend kerken, waarvan vierhonderd opengesteld voor de mis) zijn er volgens het plaatselijke vicariaat niet.

Garelli houdt het op een langzame afkalving naar vijftien procent, maar Don Mauro denkt dat ‘we al onder de tien procent zitten’. De ervaringen van San Bernardo zouden het tij kunnen keren en worden nu ook door de kerkelijke leiding omarmd. Don Mauro is optimistisch: ‘Het duurt altijd wat langer daar, maar dat het roer om moet is doorgedrongen.’
ruime meerderheidItalianen ­gelooft

Van de Italianen zegt 82,7 procent in God te geloven; 74 procent zegt dat religie helpt een diepere zin aan het leven te geven. 32,5 procent zegt eens per dag te bidden en 26,5 procent gaat regelmatig naar de mis; 42,3 procent van de Italianen gaat één keer per maand naar de kerk.

Italianen gaan selectief om met de voorschriften van de Rooms-Katholieke Kerk. Driekwart is voorstander van voorbehoedsmiddelen; slechts 25 procent vindt abortus in geen enkel geval legitiem. De helft biecht één keer per jaar of minder.