29-10-2010.
Singer-songwriter Jeroen Zijlstra (52) bijt zondag in de jaarlijkse serie Preek van de Leek in de Amsterdamse Singelkerk het spits af. Zijn thema: Paulus in Athene. Zijn boodschap: Volg je overtuiging, ook al trek je daarmee misschien geen groot publiek.

’Ik ben, letterlijk, voor de kerk geboren, in Oosterland, een dorpje bij Den Oever op Wieringen. De oud-Romaanse Michaelkerk uit de twaalfde eeuw was in de jaren zestig, zeventig, tachtig een oecumenisch centrum. Leken die behept waren met, of niet gehinderd werden door enige theologische kennis, bestegen daar de kansel. Mijn eerste tekstexperimenten probeerde ik daar uit. De koorleden werden gerekruteerd uit het jazzcafé Bij Max, in Den Oever, waar voor een gebakken vis en een glas bier de crème de la crème van de jazzwereld speelde. Les Poppys zongen in de kerk, Jopie Huisman exposeerde er zijn kunst. In de zomer werden er zogeheten toeristendiensten gehouden, met onder anderen pater Van Kilsdonk en zijn ruimhartige ideeën.

„Ik vond het er prachtig, terwijl ik volstrekt buitenkerkelijk ben opgevoed: mijn ene opa was humanist, de andere communist. De teksten, de muziek, de sfeer; het sprak me enorm aan. De sound van de improvisaties op het kabinetorgel in combinatie met het helderblauwe geluid van zingende kustkinderen – hard en zuiver – vergeet ik nooit.

„Mijn preek gaat over het licht treurige verhaal van Paulus die vol overtuiging preekt op de Areopaag in Athene, zijn ogen opslaat en nog maar twee mensen ziet staan. Dat ongemakkelijke gevoel herken ik heel goed. Ik maak jazz en bezig akkoorden die je niet vaak hoort in de top-40. Ik maak het de mensen dus niet gemakkelijk. In een zaal vinden soms twintig mensen het briljant en de rest denkt: ik ga ergens anders dansen. Als je je bezighoudt met het betere Nederlandse lied, duurt het langer voordat je een publiek hebt opgebouwd dan als je het repertoire van, pakweg, Marco Borsato brengt. Wat ik wil zeggen is dat je je eigen ding moet blijven doen, ook al vinden maar twintig mensen dat mooi en niet twintigduizend.

„De kerk in Amsterdam telt hooguit twintigduizend mensen. Wat geeft het? Je moet ergens van overtuigd zijn en die overtuiging moet niet minder worden als er minder mensen zijn die jouw overtuiging delen. Ik zie het in mijn eigen vak. Onlangs hoorde ik dat een muzikant zijn plaat niet uitgebracht kreeg omdat hij niet genoeg followers had op Twitter. De producent had zijn muziek niet eens gehoord! Waar zijn we beland?

„Neem grootheden als Miles Davis en Chet Baker. Zij speelden in obscure kroegjes jazz die door bijna niemand werd begrepen– maar dat wil niet zeggen dat ze niet briljant waren. Vroeger had je Willem Breuker. De ene keer werd hij bejubeld en kreeg hij de ene subsidie na de andere, dan was er weer een slag politici dat zijn muziek helemaal niet zag zitten en de kraan dichtdraaide. Tussen de bedrijven door bleef hij stoïcijns zijn muziek schrijven.

„Daar heb ik veel van geleerd; dat tegen de klippen op spelen, net als Paulus vol vuur een marktplein leegpreken, met pijn in je hart de briljante loser zijn: dat raakt mij, daar kan ik me mee identificeren.

„Kerken gaan er vaak vanuit dat zij de wijsheid in pacht hebben. Ik vind het bijzonder dat Amsterdam het lef heeft mensen van buiten aan het woord te laten, dat ik mijn licht mag laten schijnen over een bijbelse tekst. De Preek van de Leek heeft voor mij iets achteloos, iets ontspannends: de kramp-kerk van vroeger is een lege tent geworden en dus kunnen er nu geweldige dingen gebeuren: improvisatie, vernieuwing. Net als destijds in de kerk in Oosterland. De Bijbel staat vol met tegendraadse types die de gezapigheid bestreden met ongemakkelijke ideeën, maar die wel de spijker op zijn kop sloegen. Iedere vernieuwing begint bij een klein groepje, dat door de meerderheid voor gek wordt verklaard.

„De Singelkerk heeft een geweldige akoestiek. Samen met jazz-zangeres Lydia van Dam en de band zing ik onder meer een paar nieuwe duetten, geïnspireerd op de stijl van Ramses Shaffy en Liesbeth List. Ik vind het een mooi experiment om wat versgebakken liederen te laten horen en net als Paulus te kijken of de mensen willen blijven zitten.”

© Trouw 2010.