ND, 22-2-2012. Op Schiphol-Oost wachten vreemdelingen in gevangenschap op uitzetting. Onrecht, vinden veel kerken. Tot Pasen staan ze wekelijks aan de poort. Van achter tralies en metershoge hekken van het loodgrijze detentiecentrum bij Schiphol wordt gezwaaid. Het zijn illegalen, die uitzetting naar hun land van herkomst in gevangenschap moeten afwachten. Vanaf het grasveldje naast de zwaarbewaakte ingang wuiven mensen met twee armen in de lucht terug. Aan het hek wappert een spandoek met een wens en een mening: 'freedom for all', vrijheid voor ieder.

Het is steenkoud op het veldje pal naast een van de startbanen van de luchthaven, waar zich deze aswoensdag zo'n vijftig mensen hebben verzameld. Het is een stil protest tegen wat in Nederland al jaren gaande is: vreemdelingen worden, in afwachting van uitzetting, opgesloten, zonder dat daar een strafrechtelijke grond voor is. 'Ze hebben minder rechten dan criminelen', zegt de protestantse justitiepastor Ferdinand van Melle, die de detentiecentra van binnenuit kent. 'Een waardeloos dagprogramma, weinig luchttijd, geen privacy om te bellen of wat dan ook. En dan is er nog de onzekerheid over hun terugkeer.' Maandelijks komt hier een groepje mensen, om blijvend de vinger bij dit 'onrecht' te leggen. Woensdag was het een begin van een intensievere protesttijd: tot en met Pasen melden zich bij dit cellencomplex op Schiphol-Oost wekelijks groeperingen uit verschillende kerken. 'Een klein teken van medemenselijkheid', verklaart Frits ter Kuile, een van de mensen achter de wakes. 'Ik geloof niet dat het Gods bedoeling is dat wij elkaar voor niks opsluiten. We laten de mensen daar merken dat we aan het denken en voor hen bidden en het er zelf ook moeilijk mee hebben. Kijk, Christus zegt: wat je de minste doet, dat doe je aan mij. En mensen zonder papieren zijn toch een beetje de minsten van de samenleving.'

De kerken (protestant, katholiek en evangelisch) staan niet alleen in hun mening dat het zonder strafrechtelijke reden opsluiten van vreemdelingen schuurt met de Nederlandse normen; een halfjaar geleden rapporteerde Amnesty International dat hiermee de mensenrechten worden geschonden.
Verzet

Op het winderige veldje dat ingeklemd ligt tussen startbaan en het detentiecentrum ontrolt zich een liturgie, compleet met gebed, zang en Bijbellezing (uit Amos: 'Jullie ontnemen de armen in de poort hun recht'). Theoloog Erik Borgman, die een overdenking houdt, heeft er speciaal een afspraak voor verzet. 'Ik vind dit een heftige en aangrijpende bijeenkomst', zegt hij door een piepende megafoon. De profeet Amos protesteerde volgens de theoloog in zijn tijd al tegen onrecht van vreemdelingendetentie. 'Je kunt niet in de naam van het behoud van de rechtstaat het recht van mensen met voeten treden.'

Eerder had Borgman al laten weten wat hij persoonlijk van de opsluiting van vreemdelingen vindt: 'Tenhemelschreiend. Wij bidden voor het verdwijnen van wetten en hekken die mensen scheiden en van hun waardigheid beroven.'

Terwijl de viering gaande is, gaat de aan- en afvoer van vreemdelingen gewoon door. Vanuit een justitiebusje dat zich bij het metershoge dubbele hek meldt, klinkt geschreeuw en gebons. Een deel van de groep beweegt zich in de richting van het heen en weer schuddende busje, maar staat machteloos. 'Het is zo dubbel', fluistert Co Knappstein, een oudere dame uit Nieuwegein. 'Een van mijn kinderen rijdt in zo'n justitiebusje, en ik sta hier.'

Het is aswoensdag, en dus verbrandt Ter Kuile in een metalen emmer met spiritus palmtakjes en - met graagte - papieren van de vreemdelingendienst. Aan het slot van de bijeenkomst zal Erik Borgman er met zijn vinger askruisjess van tekenen op de voorhoofden van de aanwezigen. Dan komen er grote rozen uit een tas. De namen van de elf dodelijke slachtoffers van de Schipholbrand van 2005 klinken, en de rozen worden in het hek gehangen, pal boven de elf onopvallende paaltjes met namen, die herinneren aan de tragedie.

Dat zoiets in Nederland mogelijk is, komt volgens Ter Kuile door 'gewenning en verharding'. 'Als je elkaar illegaliseert, creëer je een soort untermenschen. Sluipenderwijs ontstaat dan het idee dat er natuurlijk mensenrechten moeten zijn, maar dat daar alleen de 'echte mensen' voor in aanmerking komen.'

Er komt een vliegtuig over, en nog een, en weer zwaaien gedetineerden vanachter de tralies.

Amnesty: opsluiting te snel en te lang

Volgens Amnesty International zijn de mensenrechten in het geding met de 'vanzelfsprekende vreemdelingendetentie in Nederland.' In een rapport dat in oktober verscheen, constateert Amnesty dat vreemdelingendetentie te vaak, te lang en onder een onnodig strafrechtelijk regime wordt toegepast. Amnesty heeft er moeite mee dat de opsluiting in Nederland tot de standaardprocedure behoort, terwijl in de Terugkeerrichtlijn staat dat het alleen 'in het uiterste geval' mag worden toegepast. Bovendien is de duur van de opsluiting (gemiddeld zo'n honderd dagen) veel langer dan in andere Europese landen. De Inspectie voor de Sanctietoepassingen was eerder ook kritisch, maar meldde vorige maand in een tussentijds verslag dat er 'flinke verbeterslagen' zijn gemaakt. Zo is het aantal uren dagprogramma uitgebreid en is personeel op cursus geweest om hen een 'nieuwe bejegeningsfilosofie' van gedetineerden bij te brengen. Wel wordt nog veel geklaagd over de slechte medische zorg en de intimiderende houding van medewerkers van de Dienst Terugkeer en Vertrek.