Trouw, 23-8-2010. Nu de kerken leeglopen, is de vraag wat de achterblijvers verbindt. Heeft hun samenkomen nog toekomst? In een korte serie gesprekken zoekt Trouw het antwoord. Vandaag (slot): Jorge Castillo Guerra.

Jorge Castillo Guerra, universitair docent wereldchristendom en interreligieuze betrekkingen aan de Radboud Universiteit Nijmegen, kwam in 1992 via Zwitserland naar Nederland. In die tijd gingen de bisschoppen er nog van uit dat de meeste allochtone parochies in Nederland weer zouden verdwijnen vanwege remigratie. De parochies vielen niet rechtstreeks onder een bisdom; ze stonden via de stichting Cura Migratorum in contact met elkaar en met een secretaris van het bisdom. Vaak gaf een teruggekeerde Nederlandse missionaris leiding aan de allochtone parochie, want die sprak de taal. Een theologie voor migranten was er niet.

Castillo Guerra: „De afstand tussen theologen en migranten was groot. Ik werd pastoraal werker in Utrecht en Amsterdam bij de Spaanstalige gemeenschap. Ik wist niets van de onderwereld waarin ik terechtkwam. Illegaliteit, vrouwenhandel, de specifieke problemen van vrouwen in de prostitutie, emotionele problemen van mensen zonder enig houvast. Ik merkte dat de theologie die ik meenam uit Latijns-Amerika niet geschikt was voor de migranten hier; die is bedacht voor een andere context. De nadruk van Latijns- Amerikaanse theologie ligt op rechtvaardigheid en sociaal-economisch welzijn. Maar migranten in Nederland hebben daarnaast ook behoefte aan zaken die in het thuisland vanzelfsprekend waren: ze zijn op zoek naar relaties, ontmoetingen en de heropbouw van een eigen identiteit.

„De vorige paus zei: ’Echte katholiciteit is openheid naar alle mensen’. Dat is de theologie van de migranten: openheid en oog voor de conditio humana van migranten. Migranten zijn een teken des tijds. Ze zijn een gelegenheid die God geeft voor zelfreflectie.

„De meeste migrantenkerken vallen in de lagere sociale klassen. Dat zie je terug in de diaconie. In autochtone kerken is die naar buiten gericht, in allochtone gemeenten is de diaconie vaker voor nood binnen de gemeente. En als ze geven voor noodhulp, dan gebeurt dat via vriendschappen en familierelaties in het buitenland, niet via hulporganisaties.

„De rooms-katholieke kerk in Nederland is nu multicultureel. We zullen in de toekomst steeds meer overgaan naar interculturele vieringen. Met name in de Randstand, waar katholieke migranten prominenter aanwezig zijn. Het onderwerp migratie komt er vaker voor in preken. Kaarsen, symbolen, beelden en processies zijn belangrijk, omdat mensen niet alleen een lezing willen, maar ook gevoel. Ze willen empowerment. Ze willen horen dat de Heer je steunt, dat Hij jouw kracht is. Die boodschap is in de Nederlandse parochies te afstandelijk.

„Migranten hebben ook vaker vragen over geesten. Ze laten religieuze voorwerpen inzegenen. In de Nederlandse pastorale vorming is dat eigenlijk geen onderwerp meer. Migranten hangen een kruis in huis om het vrij te houden van slechte invloeden, lezen het evangelie voor aan een kind dat niet kan slapen of vragen handoplegging als ze veel pech hebben omdat iemand een vloek over hun leven heeft uitgesproken.”

De relatie tussen autochtone en allochtone parochies in één gebouw is vaak stroef, weet Castillo Guerra. „De parochies delen een gebouw, maar hebben vaak allebei een eigen kerkbestuur. Ze werken nauwelijks samen, al zie je op het gebied van diaconie wel meer toenadering. In een echt interculturele parochie is er één bestuur waarin beide partijen vertegenwoordigd zijn. Een vriend van me werkt in zo’n interculturele parochie in Canada. Daar komen Koreanen, Italianen en Latijns-Amerikanen samen. Er zijn verschillende diensten, maar ze staan onder leiding van pastores die meerdere talen beheersen. In grote steden in Nederland kan ik me een vorm voorstellen van een parochie met bijvoorbeeld autochtonen, Antillianen en Vietnamezen. Daarmee geef je een signaal naar de samenleving. Dat christenen in staat zijn om het voor elkaar te krijgen samen te werken met groepen die anders zijn. Alleen dit interculturele model heeft toekomst.”