ND,7-1-2011.
AMSTERDAM - Bij 'spiritualiteit' denken mensen nauwelijks aan de kerk, maar meer aan 'zingeving', 'zelf' en 'religie'. 'Kerk' roept vooral associaties op met 'gebouw' en negatieve meningen.

De groeiende belangstelling voor spiritualiteit wordt vaak gezien als kans voor de kerk om weer in beeld te komen bij de zinzoeker. Dat valt echter tegen, stelt Johannes van den Akker, theologiestudent aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Mensen denken bij spiritualiteit namelijk vooral aan 'zingeving', 'zelf' - zoals zelfrealisatie en in contact komen met jezelf -, 'religie' en 'vredig'. 'Spiritualiteit wordt nauwelijks gezien als een logische ingang voor de kerk.' Kortom, belangstelling voor spiritualiteit betekent geen gang naar de kerk.

Van den Akker komt tot deze conclusie op basis van een enquête in Nellestein, een wijk in Amsterdam-Zuidoost. Via flyers nodigde hij vijftienhonderd adressen uit een onlinevragenlijst in te vullen. Daarin vroeg hij onder meer waaraan ze dachten bij 'spiritualiteit' en 'kerk'. Het onderzoek leverde 105 bruikbare reacties op.

Van den Akker beschrijft de uitkomsten in zijn bachelorscriptie. Het begrip 'kerk' wordt vooral geassocieerd met 'gebouw'. De ondervraagde personen noemen bijvoorbeeld: toren, gebouw, glas-in-lood, klokken en bezienswaardigheid. In de tweede plaats scoren negatieve meningen over de kerk hoog, zoals: broodje aap, imponerend, demagogisch en schijnheilig. Op de derde plaats staan de activiteiten als avondmaal, bidden, evangeliseren, samenkomst en zingen.
behoorlijk negatief

Daarbij valt op dat de geënquêteerden die jonger zijn dan 36 jaar nauwelijks negatieve dingen opsommen als wordt gevraagd waar ze bij 'kerk' aan denken. Zij noemen vooral 'God'. De ouderen, oververtegenwoordigd in de wijk Nellestein, zijn behoorlijk negatief over de kerk en denken ook vooral aan het kerkgebouw.

Verder vindt Van den Akker het opvallend dat niet-kerkelijk opgevoede respondenten nauwelijks associaties noemen in de categorie 'activiteiten'. 'Wellicht weten ze niet wat zich in de kerk afspeelt.' Ze koppelen wel vaak 'God' aan kerk. De groep is overigens behoorlijk negatief over de kerk.

Van den Akker relativeert zijn onderzoek omdat de respons niet heel groot is (zeven procent van de adressen in de wijk) en dat vrij associëren bij een onderwerp het lastig maakt om conclusies te trekken. Hij tekent daar wel bij aan dat de enquête ook was bedoeld te kijken of een dergelijk onderzoek kerken kan helpen een beeld te krijgen van de wijk waarin ze werken. Een dergelijk onderzoek kan volgens Van den Akker goed zijn om als kerk uit te voeren. 'Dat is beter dan zelf voor je wijk in te vullen hoe wijkbewoners ongeveer denken over de kerk.'

Een enquête helpt een kerk ook te ontdekken dat er veel verschillende beelden en associaties bij de kerk leven. 'Een doelgroep kiezen (binnen de wijk) kan om die reden handig zijn.'

De scriptie is aan te vragen via www.religieonderzoek.nl.