VERKONDIGING op 23 november 2014, hoogfeest van Christus koning van het heelal, in de kerk van Onze Lieve Vrouw van de

Allerheiligste Rozenkrans te Amsterdam,

door pastor Pierre Valkering

Gelezen: uit het boek van de profeet Ezechiël (34, 11-12.15-17), Psalm 23 (1-2a.2b-3.5-6), de eerste brief van de heilige

apostel Paulus aan christenen van Korinthe (15, 20-26.28) en uit het heilig evangelie volgens Mattheüs (25, 31-46).

"Ik zal omzien naar mijn schapen en ze in veiligheid brengen, hoe ver ze ook afgedwaald zijn

ten gevolge van mist en nevel. Ik zal mijn schapen weiden, ik zal ze laten rusten (...). Het

vermiste schaap ga ik zoeken, het verdwaalde breng ik terug, het gewonde verbind ik, het

zieke geef ik weer kracht en het gezonde en sterke blijf ik verzorgen. Ik zal ze laten weiden

zoals het behoort."

Aldus sprak, op dit hoogfeest van Christus koning van het heelal, in de eerste lezing de

profeet Ezechiël.

En afgelopen vrijdag waren de pastores van ons bisdom in Heiloo op uitnodiging van

bisschop Punt en zijn staf bijeen bij het heiligdom van Onze Lieve Vrouw ter Nood. Wij

werden daar toegesproken door en gingen in gesprek met de televisiepresentator en

programmamaker Tijs van den Brink. Voor de EO maakt hij onder andere het programma

Adieu God? Daarin interviewt hij meer of minder bekende Nederlanders die in hun leven

afscheid hebben genomen van het geloof in God en van de kerk. Waarom hebben zij dat

gedaan? Hoe kijken zij op God, geloof en kerk terug? En hoe staan ze nu in het leven? Heeft

het nog iets te maken met wat ze van geloof en kerk hebben meegekregen?

Dat was een interessante middag...

Tijs begon zijn voordacht aldus:

"Soms gaan mensen uit elkaar. Dat is meestal verdrietig. Ik voel me vandaag een beetje als

een vriend van een man die zijn vrouw heeft verlaten. U, de Rooms-Katholieke Kerk, bent in

dit beeld de verlaten vrouw. Mijn vriend, uw man, heeft u om verschillende redenen verlaten.

(...) (En) kennelijk wilt u van mij weten wat u kunt leren van het vertrek van uw man. Dat

maakt mij op voorhand hoopvol. Kennelijk vindt u het niet leuk dat uw man, of eigenlijk uw

voormalige parochianen/kerkgangers zijn vertrokken. En u bent niet alleen boos op hem of

haar, nee, u wilt echt weten hoe het met hem of haar gaat en waarom hij/zij is weggegaan.

Om te voorkomen dat er nog meer mannen en vrouwen weggaan. En misschien wel met een

klein beetje hoop dat de weggelopen man of vrouw ooit weer terugkomt."

"Wat ik (...) met u wil doen is de lessen die ik geleerd heb in de gesprekken die ik de

afgelopen jaren gevoerd heb met de ruim veertig kerkverlaters tegen u aanhouden. In de

hoop dat u er iets aan heeft."

Afgelopen september, vertelde Tijs van den Brink, was er in een flat in Diemen een

ontploffing. Er was een gaslek. Mensen stonden met z'n allen verbijsterd op straat. Er werd

onderdak voor hen geregeld en de oorzaak van de ontploffing werd gevonden en opgelost.

Maar toch wilde een deel van de mensen niet terug naar huis. Want: ze vertrouwden het niet

meer. Hun huis was hun huis niet meer. Iets dergelijks is er aan de hand met mensen die de

kerk hebben verlaten aldus Tijs: Ze vertrouwden dat huis, de kerk, niet meer... Waarom niet?

Hij onderscheidde vanuit zijn gesprekken met kerkverlaters drie voornaamste redenen die ik

nu graag met u wil doornemen:

"Allereerst" zei hij, "zijn daar (de) domme medegelovigen. (...) Zowel priesters/pastoors/

bisschoppen/dominees/ouderlingen als leken zeggen soms dingen die mensen zeer kunnen

kwetsen. Zaken die maken dat mensen zeggen: mij niet meer gezien. Als dit de kerk is, als

dit gelovigen zijn... Toen de moeder van de voetbalpresentator Harry Vermeegen op 52-

jarige leeftijd stierf had de pastoor het toch over God die goed is. En de seksuologe Goedele

Liekens zat vanaf haar twaalfde op een internaat. Daar werd ook Monopoly gespeeld. Tot

verontwaardiging van de jonge Goedele speelde één van de nonnen vals. De lessen die Tijs

van den Brink uit deze beide voorbeelden leerde waren deze: (1) "Als je als christen, katholiek

of protestant, vals speelt, dan kan dat leiden tot kerkverlating." Dus: "Gewoon niet meer

doen, valsspelen." En (2), in verband met die jong-gestorven moeder: Je kunt als kerk de

goede boodschap op een totaal verkeerd moment brengen. Want, natuurlijk, God is goed.

Dat is wat wij geloven. Maar... als jouw moeder sterft terwijl ze nog maar 52 is, dan wil je díe

boodschap niet horen. Dan wil je alleen maar horen: Dit is vreselijk. Het klopt niet. Het mag

niet. Dit is onrecht.

Dit was reden één van/voor de kerkverlating die Tijs van den Brink ontdekte: de domme

medegelovigen.

Reden twee: "Veel mensen zijn afgehaakt doordat ze gewoon niet meer uit de voeten

kunnen met God. (...) Mensen dachten dat God hen zou beschermen. Dat God hen zou

bewaren voor alle kwaad, dat God als een muur rondom hen zou zijn, dat God voor en

achter hen, naast hen en onder hen zou zijn." Maar ze kwamen van een kouwe kermis thuis.

Tijs gaf hierbij de voorbeelden van de vader van de presentator Jochem van Gelder die zo'n

beetje Gods rechterhand was, maar toch een herseninfarct kreeg. En Youp van 't Hek kon en

kan het lijden van mensen in de wereldoorlogen niet rijmen met God. Tijs zei hierover: Ja,

het is waar: "Wat er gebeurt in je leven is soms niet te rijmen met de goedheid van God waar

wij (...) hartstochtelijk in geloven." "Dit zijn moeilijke vragen die we (...) hier met elkaar niet

oplossen. Er wordt al eeuwen over nagedacht en we komen (er) niet echt verder (mee).

Misschien is dat ook niet erg, misschien hoort dit soort vragen bij het mysterie van het leven.

Maar dan is het wel belangrijk dat we dat af en toe expliciet tegen elkaar zeggen! Dat we

geloven dat God goed is, maar dat we dat natuurlijk lang niet altijd zien. En dat we God lang

niet altijd snappen. Ik heb geen idee waarom de moeder van Harry Vermeegen op 52-jarige

leeftijd overleed. (En) weten wij waarom God niet ingreep toen zijn volk werd uitgemoord in

de concentratiekampen? Ik weet het niet" aldus Tijs van den Brink. "(En) als u het wel weet

moet u het zegggen. Maar vermoedelijk weet u het ook niet. (Maar) ik denk dat het goed is

dat u dat dan ook af en toe zegt. (...) Doe niet alsof het simpel is. want dan haken mensen af.

Dan lekt het dak, om in de beeldspraak van Diemen te blijven."

Dit was de tweede reden voor de kerkverlating die Tijs noemde: niet meer met God uit de

voeten kunnen.

En dan tenslotte reden drie: "De regels van de kerk en dan met name op seksueel gebied."

De arabiste Petra Stienen vertelde in Adieu God? hoe ze werd gedwongen om het vormsel

te doen. En Marlies Dekkers vertelde dat de pastoor langs kwam om te zeggen dat er kinderen

moesten komen en dat de kerk vindt dat er "niks mag qua seks". Ten overstaan van

bisschop, hulpbisschop en de diocesane clerus zei Tijs van den Brink: "Wij - katholieken en

protestanten - zijn erin geslaagd seksualiteit tot een probleem te verheffen in plaats van een

gave van God. (...) Het beeld van de kerk is: daar zijn ze tegen seks." "Wat moeten we

daarmee? Ons als het gaat om de seksuele moraal maar gewoon aanpassen aan wat

'normaal' is in deze tijd? Dat geloof ik niet", aldus Tijs. "Maar we moeten ons tegelijkertijd

realiseren dat we leven in een tijd waarin de meeste mensen zich niet(s) laten gezeggen - en

al helemaal niet door de kerk. iedere poging om de seksuele moraal te veranderen door

vanaf de zijkant te roepen, zal falen en slechts hoon oproepen is mijn inschatting."

"De vraag die kerken en gelovigen zich moeten stellen is: hoe kunnen we iets voor mensen

betekenen, hoe kunnen we mensen dienen? Heersen over mensen - dat hebben we in het

verleden gedaan. (...) Goddank kan dat niet meer. (Maar) hoe dienen we (nu dan) mensen

die op zoek zijn naar zingeving, naar iets betekenen voor een ander, (mensen die) misschien 3

zelfs (op zoek zijn) naar God? Hoe dienen we die mensen, ook als ze andere opvattingen

hebben dan u over samenwonen, over hertrouwen, over homoseksualiteit - noem de hete

hangijzers maar op. Doen we dat door de regels strikt te handhaven, door tucht toe te

passen, door mensen te weren van communie en avondmaal?" "Ik zou daar zeer terughoudend

in zijn" zei Tijs van den Brink tegen bisschop, hulpbisschop en diocesane clerus, want:

"Wie bent u dat u iemand die zelf verlangt naar gemeenschap met God door brood en wijn,

daarvan weg te houden?"

"Ik geloof dat God een God van vrijheid is" zei Tijs. "Dwang, heersen, de baas spelen - het

past niet bij het geloof (...) Dienen, naast mensen staan, samen zoeken naar God en naar

elkaar, dat is de taak van een kerk, van een geloofsgemeenschap."

"Uw ex is klaar met domme uitspraken van u en de uwen. Uw ex is in sommige gevallen

klaar met God, in ieder geval met God die zegt dat hij liefde is maar niet voorkomt dat er

verschrikkelijke dingen gebeuren. Uw ex baalt van uw regels over seks. En uw ex wil dat u

niet meer over hem of haar heerst."

"Is uw ex daarmee totaal van God los? (...) Dat verschilt per persoon. (...) Youp van 't Hek

analyseerde dat zijn pleidooien voor meer hulp aan de Derde Wereld zijn ingegeven door zijn

katholieke jeugd. Goedele Liekens vertelde dat haar ambassadeurschap van Unicef een

rechtsreeks voortvloeisel is uit haar opvoeding. Ronald Plasterk vindt kerkdiensten nog altijd

prachtig. Jochem van Gelder is stiekem gaan bidden in een kapelletje toen zijn kind ziek

was. Harry Vermeegen hoopt stiekem dat zijn moeder vanuit de hemel meekijkt. Diederik

Stapel zou heel graag kunnen geloven. En Marga Bult vindt nog steeds rust in de kerk." "Er

zijn (dus) nog contacten, aanknopingspunten." "Als ik u was zou ik op zoek gaan naar wat u

voor de kerkverlater kunt betekenen." "Misschien kunt u, ik suggereer het maar" (Tijs van

den Brink) exitgesprekken gaan voeren met mensen die u verlieten. Wie weet helpt het, wie

weet raakt u weer in gesprek. Wie weet ontdekt u dat u nog dingen moet belijden aan de

kerkverlaters, of zij aan u."

"Hoe lang het duurt voor u het vertrouwen heeft teruggewonnen van de kerkverlaters en het

vertrouwen heeft versterkt van de mensen die er nog zijn (dat gaat dan over u; - want al die

vragen van de kerkverlaters, daar zitten u en ik natuurlijk ook mee); hoe lang het duurt tot we

dat vertrouwen hebben teruggewonnen dat weet ik niet" zei Tijs. Ik weet wel dat de flatbewoners

van de flat in Diemen, voorzover bekend, uiteindelijk allemaal weer in hun woning zijn

teruggekeerd." "Wat ik u wil meegeven is: probeer het eens. De mensen die de kerk vaarwel

zeggen niet zien als slechte mensen die verkeerde keuzes maken, maar als zielen die hun

huis kwijt zijn."

Tot zover, dierbare gasten en parochianen, de voordracht die Tijs van den Brink afgelopen

vrijdag hield voor de pastores van ons bisdom en die ik hier wel zeer royaal heb

weergegeven. Waarom? Omdat ik ervan overtuigd ben dat waarover hij sprak alles te maken

heeft met het zoeken van het vermiste schaap, het terugbrengen van het verdwaalde, het

verbinden van het gewonde, het kracht geven aan het zieke, het verzorgen van het gezonde

en sterke en het laten weiden zoals het behoort waarover Ezechiël sprak. En ook alles met

te eten geven aan de hongerige, het te drinken geven aan de dorstige, het opnemen van de

vreemdeling, het kleden van de naakte, het bezoeken van de zieke en de gevangene

waarover Jezus vandaag sprak. Mogen we er op eigen wijze allemaal iets van waarmaken

en iets mee doen. Amen.