24 oktober 2010, Oude Lutherse Kerk op het Spui, ds. Harry Donga.

Gelezen: Ruth.

Beste mensen hier op ’t Spui,
’t Zou mooi geweest zijn als we elkaar bij de voornaam zouden kunnen noemen. Want namen zijn heel belangrijk. Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik zou geen andere naam willen hebben. Onze namen zijn veelzeggend. Dat was in bijbelse tijden ook al zo. Vandaag hebben we gelezen uit het mooie boekje Ruth. Het is daarom zo bijzonder omdat de naam van God er nauwelijks in voor komt en het desondanks een door en door religieus boek is. Dat komt omdat deze parel van joodse vertelkunst over de belangrijkste dingen in een mensenleven gaat. Mensen hebben honger, zonder brood is er geen bestaan mogelijk. Ze gaan op zoek naar een plaats waar het beter is. Daar komen ze andere mensen tegen. De liefde bloeit , soms komen er kinderen en tenslotte begraven ze elkaar. In ons boekje Ruth kun je dat allemaal lezen. Aan het slot is er een boerenbruiloft en een klein kindje dat huilt op de schoot van zijn grootmoeder.
In de joodse vertelkunst hebben alle namen een betekenis. Zo is moeder Noomi uit te tekenen door het woord : liefelijke. Zij was getrouwd met Elimelech: mijn God is koning. Het grote verdriet van Elimelech en Noomi was dat er in Israel geen eten meer te krijgen was. En dan te bedenken dat ze in Bethlehem woonden, wat letterlijk broodhuis betekent. Hongersnood trok door het land. En zij hadden immers ook twee kinderen, hun zonen Machlon en Kiljon. Hun namen voorspellen trouwens niet veel goeds. De naam van de eerste betekent: ziekte, die van de tweede: kwijnende. Dus behalve de hongersnood waardoor ze het land Kanaän verlieten, op weg naar Moab, lijkt de toekomst voor hun nageslacht ook niet erg zonnig. En zo geschiedt het. De twee jongens worden mannen en trouwen met twee Moabitische meisjes. Maar dan slaat het noodlot toe. Elimelech overlijdt. Noomi wordt weduwe. Al snel volgen haar schoondochters haar in die staat want de beide zonen sterven.
Daar zit je dan in een vreemd land, alleen met twee buitenlandse schoondochters. Het lijkt mij een vertrouwd gegeven voor immigranten van alle tijden. Of je nu uit Duitsland naar Amsterdam kwam zoals in de zeventiende eeuw of vanuit Suriname in de twintigste eeuw. Ook voor Groningers moet dat een bekend fenomeen zijn.
Geen wonder dat Noomi verlangt naar huis, naar Bethlehem. En als ze hoort dat de toestand daar is verbeterd, wil ze terug. De twee schoondochters willen wel mee. Uiteindelijk krijgt Noomi de ene zo ver om in Moab te blijven. Eigenlijk zat dat ook al in Orpa’s naam, die luidt: zij die haar de nek toekeert. Maar de andere, Ruth, is een trouwe, haar naam betekent: vriendschap. Uw volk is mijn volk, zegt ze tegen schoonmoeder Noomi die allang niet meer de liefelijke is maar nu als Mara, de bittere, door het leven gaat. Uw volk is mijn volk, uw God is mijn God. Ruth is eigenlijk de enige toekomstmogelijkheid van Noomi. Dat meisje, die jonge vrouw die zich solidair heeft verklaard met Noomi en met haar een ongewisse toekomst tegemoet gaat. Maar dat loopt toch heel anders dan ze gedacht hadden.
Verschillende kunstenaars hebben schilderijen of tekeningen gemaakt van de drie vrouwen. Zoals de Engelse schilder George Blake in 1895. En de joodse schilder Chagall.
Toen ze terug waren in Bethlehem, sloeg de slinger de andere kan op. Ruth nam initiatief. Ze ging tussen de korenschoven aren zoeken. Eigenlijk nam zij de plaats in van Noomi’s overleden zonen. Daarom gaat met haar de geschiedenis van Israel verder.
Ze ging aren rapen op het land van een familielid van Noomi. Die man, Boaz, had haar snel in de gaten. Er is een tekening van Ruth en Boaz waarbij hij zijn arbeiders opdracht geeft haar niet lastig te vallen. De franse schilder Poussin heeft er een beroemd schilderij van gemaakt dat thans in het Louvre te Parijs hangt. Het begint er op te lijken dat alles goed zal komen. De liefde bloeit op de dorsvloer. Boza ontfermt zich over Ruth. Israel krijgt weer toekomst door de kracht van Boaz (dat betekent ook letterlijk zijn naam) die God vertegenwoordigt. Deze opbloeiende liefde mondt uit in een boerenbruiloft. En …van het een komt het ander. Een kindje wordt geboren. Obed is zijn naam. Zittend op Noomi’s schoot is hij de toekomst van Israel. Hoor maar hoe het verder gaat. Dat kleine kind is de stamvader van koning David en die op zijn beurt stamvader van Jezus Christus. Zo komt er een buitenlandse vrouw, nl Ruth, voor in het geslachtsregister van Jezus Christus. Zo gaat dat met: Uw volk is mijn volk en uw God is mijn God. De schilder van joodse afkomst Chagall heeft daar hele mooie beelden van gemaakt. Ik vertoon er een paar. Ruth midden tussen de korenschoven op de dorsvloer, en haar ontmoeting met Boaz en tenslotte als ze met koren bij Noomi komt.
Er is een gedicht dat de hele gang van zaken beschrijft:
Ruth die helemaal uit Moab kwam
Zonder kind en zonder man
Wil in Israel verkeren.
De God van Israel vereren.
Ik ga mee, zo klinkt haar stem
Ik ga mee naar Bethlehem

Bethlehem wordt zo haar thuis
Maar er is geen brood in huis
Ruth gaat nu op zoek naar aren
Om haar maaltijd te vergaren
Achter de maaiers gaat zij aan
Het land van Boaz geeft haar een bestaan

Boaz wordt verliefd op deze meid
En zij zorgt dat ze hem ook krijgt
Dan wordt uit haar een zoon geboren
Ruth – wat had ze veel verloren-
Noemt hem Obed, en zij prijst
God de heer die gunst bewijst.
Wat zijn er in de loop der jaren veel Groningers vertrokken uit stad en ommeland. De meesten vanwege studie, maar ook vanwege het werk of de liefde. overal zijn ze terecht gekomen, zoals wij hier in het westen, in Amsterdam. Om te kunnen aarden moesten wij ons wel aanpassen. We moesten integreren zoals ze dat vandaag noemen. Buitenstaanders in eigen land. Voor ons misschien niet zo moeilijk als voor mensen met een andere huidskleur uit de rest van de wereld, maar soms valt het zwaar. En ook soms als je weer even terug bent in stad en ommeland dan kun je het gevoel krijgen dat weer alles op zijn plaats valt. Je bent thuis. Maar bijvoorbeeld ook hier in de kerk als we zo eens per jaar elkaar Gronings praten zingen en luisteren in de taal die ons zo vertrouwd is. En toch moeten we elke keer terug naar de plaats waar we leven. We moeten bloeien op de plaats waar we staan. Uw volk is mijn volk, uw God is mijn God. Dat is heel wat anders dan, eigen volk eerst. Ik vind at we daar als christenen en als Groningers niet aan mee kunnen doen. We zijn hier vandaag bij elkaar als een soort Groninger migrantengemeente. Laten we ons hart laten verwarmen door de blijde boodschap van Jezus, Gods zoon. En niet het gaat niet alleen om geloven, maar om waar te maken, om te doen+ daar staan we voor. Een andere weg is er niet voor ons. Voorbeelden genoeg, Maarten Luther, waar onze kerk naar genoemd is, heeft gezegd toen hij zijn mening moest herroepen/ hier sta ik, ik kan niet anders. Wij willen alle dingen onderzoeken en het goede bewaren. Gelukkig zijn er heel wat mensen die dat met ons willen. In de naam van de Vader en de Zoon en de Heilige Geest. Amen